Hoe herken ik laaggeletterdheid en wat kan ik doen?

woensdag 3 juli 2024

Steeds meer mensen hebben problemen met lezen en schrijven, en kunnen digitaal hun weg niet vinden. Dit heeft grote impact op iemands leven. Het herkennen en hulp bieden is niet altijd makkelijk. Rob Weijers verborg zijn laaggeletterdheid 45 jaar en had hier veel trucjes voor. ‘Ik deed er alles aan het te verbergen, ik schaamde mij’.

Ik sprak Gertie Brandts (NT1 docent bij ROC Nijmegen, Volwasseneneducatie) en Ans van Soest (Opleidingskundige bij het WerkBedrijf Rijk van Nijmegen (WBRN). Zij zijn een samenwerking gestart om mensen beter te helpen als ze achterstanden hebben in basisvaardigheden.

Kunnen jullie uitleggen hoe de samenwerking is ontstaan?

Ans vertelt dat zij werkzoekenden begeleiden met een kwetsbare positie op de arbeidsmarkt. ‘We hebben vaak te maken dat deze mensen een achterstand hebben in basisvaardigheden. Wij proberen ze hiermee te helpen.’

‘Onze consulenten zijn geschoold in het signaleren van beperkte basisvaardigheden. Maar, tussen het signaleren van laaggeletterdheid en het op komen dagen van de kandidaat bij het opleidingstraject, bleek er iets mis te gaan. Kandidaten kwamen niet op de juiste plek terecht.’ ‘Samen met ROC Nijmegen hebben we de aanpak veranderd’, legt Ans uit. ‘Een warme doorgeleiding is het uitgangspunt. Een werkzoekende wordt bij de hand genomen tot een opleidingstraject wel of niet start. Ook volgt iedereen die geen startkwalificatie heeft, en Nederlands als eerste taal heeft of voldoende mondelinge vaardigheden heeft, standaard de bijeenkomst ‘Check je basisvaardigheden. Dit is hele succesvolle samenwerking tussen WBRN en ROC gebleken.’

Mooi om te horen. Hoe gaat dit in zijn werking?

Gertie vertelt dat ze als eerste proberen de schaamte weg te nemen. ‘Dit doen we met video’s waarin mensen zichzelf kunnen herkennen. Ze geven schriftelijk antwoord op een aantal vragen hierover. Daarna gaan we aan de slag met de Basismeter en checklist rondom de digitale vaardigheden. De resultaten bespreken we, en kandidaten beslissen zelf of ze verder willen werken aan hun basisvaardigheden. Zo ja, dan plannen we meteen een intakegesprek zodat de kandidaat snel kan starten.’

‘Meer dan 50% van de kandidaten gaat nu ook een vervolgtraject volgen’, vertelt Gertie. ‘Dit varieert van lezen, schrijven, digitaal of beiden. ‘Dit is voor ons heel fijn, vertelt Ans. ‘Na een traject bij het ROC hebben de kandidaten een betere kans op de arbeidsmarkt’.

En hoe reageren kandidaten?

‘We zien dat het de kandidaten zoveel goed doet’, vertelt Gertie. ‘Het gaat om veel meer dan de vaardigheden zelf. Het gaat ook om het zelfvertrouwen en eigenwaarde die ze krijgen. Ze hebben zich heel lang ‘dom’ gevoeld, terwijl dat helemaal niet zo is. Doordat ze kunnen werken aan de achterstanden worden ze veel zelfstandiger.’

‘Ik durf nu veel beter om hulp te vragen’, hoort Gertie een kandidaat zeggen. ‘En naast dat ik nieuwe dingen leer, ontmoet ik mensen die hetzelfde hebben. Het sociale aspect is fijn, en ook te weten dat ik niet de enige ben’.

Fijn dat deze aanpakt goed werkt. Maar hoe kunnen professionals of werkgevers dit nu herkennen?

‘Dat blijft heel lastig, want door de schaamte doen mensen hun best het te verbergen’, vertelt Gertie. ‘Een veel gebruikte smoes is zeggen dat ze hun bril niet bij hebben. Ook als iemand altijd vermijdt om zelf iets op te schrijven. Of als de ogen niet mee bewegen met een tekst. Dit zouden tekenen kunnen zijn.’

‘Werkgevers denken vaak dat dit binnen hun bedrijf niet voorkomt, maar als je naar de cijfers kijkt is dat gewoon niet waar. Denk hierbij aan werknemers die werkinstructies vaak missen, naar anderen gaan voor digitale zaken zoals loonstroken, of niet snel een cursus willen volgen’, legt Gertie uit.

‘Wij bieden een gratis training aan ‘Herkennen en doorverwijzen’, waarin je leert hoe je laaggeletterdheid kan herkennen. Je leert welke basisvaardigheden er bij lezen, schrijven, rekenen en digitaal nodig zijn, en hoe je kan doorverwijzen. ‘Echt een aanrader om met je organisatie eens te organiseren’, vertelt Gertie.

En wat kan je doen als je denkt dat iemand achterstanden heeft?

‘Kijk of je het bespreekbaar kunt maken, ook al kan het voor diegene eng zijn om hiervoor uit te komen. Schaamte speelt hierin een grote rol. Vaak helpt begrip voor de situatie en het gevoel niet de enige te zijn’, vertelt Gertie. ‘Ik zeg altijd dat het normaal is als basisvaardigen achter blijven, de wereld verandert zo snel dat veel mensen hier mee te maken hebben. Gelukkig zijn er plekken waar mensen je hiermee helpen.’

‘Een warme doorverwijzing is heel belangrijk. Neem iemand bij de hand en zoek samen naar de juiste plek. Op deze pagina vind je de opties bij het ROC. Bekijk ze en bel desnoods samen om meer informatie op te vragen. Het helpt als er een concrete afspraak gepland wordt’.

Wil je meer weten dan kan je altijd contact opnemen met Ans (a.van.soest@wbrn.nl) en Gertie (g.brandts@roc-nijmegen.nl). Zij komen ook graag met werkgevers in gesprek om de gratis cursus ‘Herkennen en doorverwijzen’ aan te bieden.

Open hier een 'Gedragscompas' met 11 signalen om als werkgever laaggeletterdheid te leren kennen.